RÜŞDİYE

Ağın Rüşdiyesi ile ilgili bilgileri Yurdal Demirel´in ağzından dinleyelim:

"Ağın´da bir rüşdiye mektebinin yapılmasına ilişkin karşılaştığımız tek belge 1895 tarihlidir. Bu belgede Eğin Kazasına bağlı olan Ağın nahiyesinde halk tarafından bir rüşdiye mektebinin yapılmadan önce, Ağın nahiyesinin kaç haneli olup ne kadar iptidaisi ve talebesi olduğunun ve yapılacak olan rüşdiye binasının fiziki büyüklüğü konusunda bilgi istenmektedir.

Ağın Rüşdiye Mektebi bu tarihten iki yıl sonra yani 1897 yılında halkın yardımıyla yapılmış ve Merzifonlu Mustafa Efendi mektebe başmuallim olarak tayin edilmiştir.  Rüşdiye binası hakkında bir bilgimiz bulunmamaktadır (Rüştiye binasının, soruşturmalarımız sonucunda Basağagilin Makbule Koçer´in halen oturmakta olduğu bina olduğunu öğrendik.)

Rüşdiyenin eğitim-öğretim verdiği dönemde sadece üç muallimin görev yaptığı tespit edilmiştir. Bunlardan ilk başmuallim olan Mustafa Efendi´nin, mektebin kuruluşundan itibaren beş yıl boyunca görev yaptığım kayıtlardan anlamaktayız.

Mustafa Efendi, Merzifonlu olup, Ağın Rüşdiyesi´ne Çermik Rüşdiyesi´nden gelmiştir. Mustafa Efendi´nin muallimliği sırasında bazı uygunsuz davranışlarda bulunduğu ve şiddete başvurduğu anlaşılmaktadır. Buna ek olarak görevini bazen devamsızlık göstererek aksattığı da kayıtlarda yer almaktadır. Bu konuda merkez tarafından uyarıldığı görülmektedir. Ancak bu durumda bir düzelme görülmemiş ve nihayet Pertek Rüşdiye Mektebi´ne tayin edilmiştir.

Mustafa Efendi´yi müteakiben başmuallimlik görevine Ağınlı bir muallim olan Abdullah Lütfü Efendi tayin olmuştur. Abdullah Lütfü Efendi de kayıtlardan anlaşıldığına göre, mektepte dokuz yıla yakın bir süre çalışarak en uzun süreli görev yapan muallim o[muştur.

Gerek Mustafa Efendi gerekse Abdullah Lütfi Efendi mektepte görev yaptıkları süre içerisinde başmuallimlik görevlerinin yanı sıra rika/hat muallimliği görevini de yürütmüşlerdir.

Mektepte görevde bulunan üçüncü kişi de yine bir Ağınlı muallim olan Molla Gakko´nun oğlu Yusuf Razi Efendi´dir. Yusuf Razi Efendi´nin Ağın Rüşdiyesinde 1910 yılında görev yaptığı tespit edilmiş olup, bu görevden ne zaman ayrıldığı hakkında ise kesin bir bilgiye ulaşılamamıştır.

Mektebin muallimlerinden Abdullah Lütfü Efendi, ders dışında da yöredeki gençlerin okuması için önemli çalışmalarda bulunmuş bir eğitimcidir. Ayrıca çeşitli kitap çalışmalarında da bulunmuştur. Yazdığı "Elifba Risalesi"nin basılmasına önce izin verilmemiş fakat daha sonra bu çalışmanın basılmasında bir sakınca görülmemiştir. Ağın Rüşdiye Mektebi, talebe sayısı bakımından Harput Rüşdiye Mektebi´nden sonra Elazığ´daki en çok talebe potansiyeline sahip üçüncü mektep olarak dikkati çekmektedir. Mektebin talebe sayısı genel olarak kırk beş civarında bir ortalamaya sahiptir. Ki bu ortalama incelediğimiz dönemde bir nahiye merkezi için oldukça yüksek bir rakamdır.

Kayıtlara göre mektebin talebesinin en çok olduğu dönem 1901 yıldır. Bu yıl da altmış yedi talebe bulunmaktadır. Yine kayıtlara göre mektebin talebesinin en az olduğu dönem 1909 yılıdır. Bu yıl da otuz iki talebe bulunmaktadır. Bu rakamlar o dönemlerde bir nahiye merkezi için oldukça yüksek rakamlardır. "

Ağın Rüşdiyesi Personeli ve Talebe Sayıları

Omay,C.G.(2015) Tanzimat'tan Cumhuriyet'e Ağın'da Eğitim ve Öncüleri. Ankara:BİTAV